2- Belirtisiz İsim Tamlaması


Tamlayanın ek almadığı, tamlananın da belirtili isim tamlamasında olduğu gibi iyelik eki aldığı isim tamlamasıdır.

“Sınıfın kapısı” dediğimizde nerenin kapısı, hangi kapı olduğu kesin olarak bilinmektedir. Ama “sınıf kapısı” tamlamasında nerenin, neyin kapısı, hangi kapı olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Herhangi bir kapı var elimizde; bu kapının hangi sınıfa ait olduğunu bilemiyoruz; bilinen tek şey bu kapının genel anlamda sınıfla ilgili olduğudur. Kapı herhangi bir kapıdır; sınıf da herhangi bir sınıf... Yani bir genelleme söz konusudur.

Çoban çeşmesi, hayal iklimleri, ahududu şerbeti...

Özellikleri:

1- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına kelime girmez. Aşağıdaki gibi kurulan tamlamalar yanlıştır.

Konya eski milletvekili, Millî Eğitim eski Bakanı...

2- Tamlayan ile tamlanan yer değiştirmez.

 Belirtisiz isim tamlamasında tamlayanın çeşitli görevleri vardır:


*Tamlananın türünü, kime ya da neye özgü olduğunu bildirir.


Misafir Odası, Kömür Sobası, Ev Terliği, Çiçek Saksısı...

*Tamlananın neden yapıldığını belirtir.


Kök Boyası, Biber Dolması, Gül Kurusu...

*Tamlananın çıktığı, yetiştiği, ait olduğu yeri belirtir.

Bursa Şeftalisi, Amasya Elması, Yer Elması, Ağaç Mantarı...


*Tamlananın neye benzediğini belirtir.

Dil Peyniri, Parmak Üzümü, Dil Balığı...

*Tamlananın mesleğini ve görevini belirtir.

Kayıt Memuru, Temizlik İşçisi, Fizik Öğretmeni...

*Tamlananın nedenini belirtir.

Sel Felâketi, Deprem Yıkıntısı, Kaza Kurbanı...

*Tamlananın zamanını bildirir.

Yaz Yağmuru, Sabah Kahvaltısı...

*Tamlananın yapıldığı aracı bildirir.

Telefon Görüşmesi, Çöp Kebabı...

*Belirtisiz isim tamlaması şeklinde özel yer adları vardır.

Konya Ovası, Taksim Meydanı, Boğaziçi Köprüsü...

3-Birinci unsuru özel isim olan tamlamalar, şekil bakımından belirtisiz oldukları hâlde, anlam bakımından belirtili isim tamlaması özelliği taşır.

“İstanbul şehri, Türk Dili, Tuz Gölü”

Not: 

1-Günümüzde bu tür tamlamalar, tamlanansız kullanılmaktadır ki bu, yanlış bir tutumdur.


“Ben başaramam”ı bir tarafa bırak.

Ortalık bir anda “isteriz”lerle inledi.

Herkes birbirine “şimdi ne yapacağız”ı soruyordu.

2-Kimi belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır.

hanımeli, yüzbaşı, aslanağzı, yavruağzı...

3-Bazılarında da tamlayan çoğul eki alabilir.

öğretmenler odası, erkekler hamamı, kadınlar hamamı, karılar koğuşu...

4-Bazı belirtisiz isim tamlamaları belirtili yapılabilirken bazıları yapılamaz.

Kapı kolu →kapının kolu olur

Telefon görüşmesi→telefonun görüşmesi olmaz

Yaz yağmuru →yazın yağmuru olabilir

5- Belirtisiz bir isim tamlaması, belirtili isim tamlamasında tamlanan olarak görev yaptığında, kendi iyelik ekini değil, ana tamlamanın iyelik ekini taşır.

Çamaşır makinesi →benim çamaşır makinem

Şiir dünyası →onun şiir dünyası




Belirtili İsim Tamlaması konusuna dönmek için tıklayınız

Takısız İsim Tamlaması olan bir sonraki konumuza gitmek için tıklayınız.

Hiç yorum yok :

Yorum Gönder